SÓNG – Xuân Quỳnh
A. Vài nét về thơ XQ:
Xuân Quỳnh là nhà thơ của
hạnh phúc đời thường. Thơ chị là tiếng lòng của một tâm hồn tơi trẻ, luôn
khát khao tình yêu, “nâng niu chi chút” từng hạnh phúc bình dị đời thường. Trong
số các nhà thơ hiện đại Việt Nam, Xuân Quỳnh xứng đáng được gọi là nhà thơ
tình yêu. Chị viết nhiều, viết hay về tình yêu trong đó “Sóng” là một bài thơ
đặc sắc.
Đặc điểm nổi bật trong
thơ tình yêu của Xuân Quỳnh là chị vừa khát khao một tình yêu lý tưởng và hướng
tới một hạnh phúc bình dị thiết thực: “Đến Xuân Quỳnh, thơ hiện đại Việt Nam
mới có một tiếng nói bày tỏ trực tiếp những khát khao tình yêu vừa hồn nhiên
chân thực, vừa mãnh liệt sôi nổi của một trái tim phụ nữ.
“Sóng” là bài thơ đã kết
tinh những gì sở trường của hồn thơ Xuân Quỳnh. Nhưng thành công đáng kể nhất
là Xuân Quỳnh đã mượn hình tượng sóng để diễn tả những cảm xúc vừa phong phú
phức tạp, vừa thiết tha sôi nổi của một trái tim phụ nữ đang rạo rực khao khát
yêu đương.
B. Kiến thức cơ bản:
1. Xuất xứ:
- “Sóng” (được in trong tập “Hoa
dọc chiến hào”- 1968) là bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ của Xuân Quỳnh. Bài
thơ bộc lộ một khát vọng vừa hồn nhiên,
chân thật vừa da diết, sôi nổi về tình yêu mãnh liệt rộng lớn và vĩnh hằng của
trái tim người phụ nữ.
2. Ý nghĩa hình tượng sóng:
- “Sóng” là hiện tượng ẩn
dụ của tâm trạng người phụ nữ đang yêu. Sóng là một sự hòa nhập và phân tán của
nhân vật trữ tình “ em”. Nhà thơ đã sáng tạo hình tượng sóng khá độc đáo nhằm
thể hiện những cung bậc tình cảm và tâm trạng của người phụ nữ đang yêu.
- Cả bài thơ được kiến
tạo bằng thể thơ 5 chữ với một âm hưởng đều đặn, luân phiên như nhịp vỗ của
sóng.
3. Trạng thái tâm lý đặc
biệt của người phụ nữ đang yêu (khổ 1+2):
- Sóng được nhà thơ hình
tượng hóa, thể hiện những trạng thái tâm lý đặc biệt của người phụ nữ đang yêu:
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
- Sóng thể hiện khát vọng
vươn tới, tìm kiếm trong tình yêu của người phụ nữ:
Sóng không hiểu
nổi mình
Sóng
tìm ra tận bể
- Đối diện
với biển, nhà thơ liên tưởng đến sự bất diệt của khát vọng tình yêu. Biển muôn
đời cồn cào xáo động, như tình yêu muôn đời vẫn “bồi hồi trong ngực trẻ” (Ôi con sóng ngày xưa. Và ngày sau vẫn thế.
Nỗi khát vọng tình yêu. Bồi hồi trong ngực trẻ).
- Người
con gái trong bài thơ muốn cắt nghĩa nguồn gốc của sóng để tìm lời giải đáp cho
câu hỏi về sự khởi nguồn của tình yêu trong trái tim mình:
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?
Nhưng tình yêu muôn đời
vẫn là điều bí ẩn, không dễ cắt nghĩa.
Xuân Quỳnh thú nhận sự bất lực ấy một cách rất dễ thương: “Em cũng không biết nữa. Khi nào ta yêu nhau”.
4. Nỗi nhớ trong tình yêu
(khổ 5):
- Người con gái đang yêu
nhờ sóng diễn tả nỗi nhớ trong lòng mình:
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
- Nhân vật em còn trực
tiếp diễn tả nỗi nhớ da diết của mình: “Lòng
em nhớ đến anh. Cả trong mơ còn thức”.
=> Nỗi nhớ dâng trào,
tràn ngập trong không gian và thời gian, nỗi nhớ hiện về trong ý thức và trong
tiềm thức.
5. Sự thủy chung (khổ
6+7):
- Hình tượng sóng còn là
sự biểu hiện của một tình yêu thiết tha, bền chặt, thủy chung của người phụ nữ:
Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu
ngược về phương nam
Nơi
nào em cũng nghĩ
Hướng
về anh - một phương
- Hình tượng sóng là minh
chứng cho một tình yêu chân chính, một tình yêu vượt qua mọi cách trở để đến
bên nhau vớimột niềm tin mãnh liệt:
Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở.
6. Khát vọng tình yêu vĩnh hằng: (khổ 8+9):
- Người con gái khi yêu
cũng bộc lộ một thoáng lo âu:
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa.
- Nhà thơ ý thức được sự
hữu hạn của đời người và sự mong manh của hạnh phúc nên có khát vọng hóa thân vào sóng để được
trường tồn, bất diệt:
Làm sao tan được ra
Thành
trăm con sóng nhỏ
Giữa
biển lớn tình yêu
Để
ngàn năm còn vỗ
C. Kết luận:
- Bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh là tiếng nói trái
tim của những con người đang yêu, biết yêu và biết giữ mãi tình yêu cao đẹp của
mình.
- Sóng là bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ Xuân Quỳnh giai đoạn đầu. Một bài thơ vừa
xinh xắn duyên dáng vừa ý nhị sâu xa, mãnh liệt mà hồn nhiên, sôi nổi mà đằm
thắm. Sau này nếm trải nhiều cay đắng trong tình yêu, giọng thơ Xuân Quỳnh còn
phơi phới bốc men say nhng khát vọng tình yêu luôn khắc khoải trong trái tim
nữ thi sĩ. Trái tim “mãi yêu anh” ngay cả khi ngừng đập, bởi cái chết có thể
kết thúc một cuộc đời chứ không thể kết thúc một tình yêu.