* Gợi ý chi tiết
1/ Xã hội thực dân phong kiến đến thời Vũ Trọng Phụng đã
phơi bày đầy đủ bản chất xấu xa, thối nát của nó. Cuộc sống giả dối,
bịp bợm với đủ trò cải cách,đó là môi trường thuận lợi cho “ký sinh trùng” Xuân Tóc
Đỏ hoạt động. Xuân Tóc Đỏ đã phát triển trọn vẹn tính cách của nó: từ một tên
lưu manh, đại bịp đã trở
thành một “anh hùng cứu quốc”, một “vĩ nhân”.
2/ a. Xuân Tóc Đỏ là loại bụi đời trong môi trường thành
thị. Tác giả đã theo dõi tính cách nhân vật từ bé. Xuân Tóc Đỏ là một đứa
bé mồ côi, lên 9 tuổi được ông bác họ nuôi. Nó nhìn trộm bác gái tắm và bị
đuổi. Từ đó, Xuân lấy đầu hè xó chợ làm nhà, lấy sấu ở các phố, lấy cá Hồ Hoàn Kiếm
làm cơm. Tóc hắn đỏ
như lông gà vì phơi nắng, trèo me, trèo sấu. Rồi hắn len
lỏi vào nhặt banh sân quần vợt. Bị đánh, bị đuổi vì hắn nhìn trộm một con đầm thay
quần áo. Vài nét biếm họa khá chân thật đó, Xuân Tóc Đỏ hiện lên rõ nét là một tên
vô giáo dục.
b. Từ môi trường vô giáo dục, lang thang kiếm sống với
nhiều nghề phứt tạp, Xuân Tóc Đỏ trong một hoàn cảnh đặc biệt, được nhập
vào môi trường của những kẻ giàu có, những con người đang ôm ấp mộng Âu hóa
và cải cách xã hội như bà Phó Đoan, ông bà Văn Minh, ông TYPN. Mụ Phó Đoan thèm khát thể xác của Xuân Tóc Đỏ nên đã xin
cho hắn ra tù và tạo điều kiện cho hắn gia nhập vào xã hội thượng
lưu. Mụ giới thiệu hắn đến tiệm may Âu Hóa của Văn Minh. Hắn dốt nát, đến những chữ
trên bảng hiệu cũng
không xem được. Trong tiệm Âu Hóa của Văn Minh, hắn chỉ
biết học thuộc lòng như hắn đã từng học thuộc lòng những bài rao thuốc lậu
trước đây. “Hở cánh tay và hở cổ là dậy thì”, “Hở đến
nách và hở nửa vú là ngây thơ”. Hắn cũng nhớ lời của chủ: “Từ đi trở
đi, xã hội văn minh hay dã man là trách nhiệm của anh!”. Hắn đã rơi vào môi trường của các nhân vật toàn là quái thai của
xã hội như mụ Phó Đoan dâm đãng được bằng “Tiết hạnh khả phong”, như ông bà Văn Minh, ông TYPN đang chạy theo phong trào Âu Hóa chơi bời hưởng lạc thời
bấy giờ. Xuân Tóc Đỏ đã lợi dụng họ để tiến thân.
c. Hội nhập với xã hội thượng lưu, Xuân Tóc Đỏ gặp nhiều
vận may và với bản tính lém lỉnh, láu cá, hắn nhanh chóng tạo cho
mình một chỗ đứng trong gia đình ông bà Văn Minh. Tính cách lưu manh, bịp bợm, dâm
đãng của Xuân Tóc Đỏ cứ bành trướng trong môi trường thuận lợi đó. Với một số
hiểu biết về bệnh tật thu được trong nghề rao thuốc dạo, hắn chữa khỏi bệnh cho cụ
cố và được tâng bốc là sinh viên trường thuốc rồi quan “đốc-tờ”. Biết Xuân Tóc Đỏ là sinh viên trường thuốc, Tuyết, em gái Văn Minh tìm cách làm thân. Xuân Tóc
Đỏ lại được phen bộc lộ tính cách lưu manh, dâm đãng của hắn. Hắn trò chuyện
với Tuyết theo kiểu triết lý rởm: “Thời
buổi này biết làm sao được. Giả dối hết thảy! Yêu cũng yêu giả dối!
Tầm thường cũng tầm thường giả
dối! Hủ lậu cũng hủ lậu giả dối!”. Rồi bất ngờ Xuân sờ ngực Tuyết và nói: “Chỉ có một mình quý nương là không giả dối như đời mà thôi”
Con đường tiến thân của Xuân Tóc Đỏ thuận lợi. Y biết
cách luồn lách, dùng mưu mẹo thủ đoạn để làm lợi cho mình. Từ một đứa
nhặt banh quần vợt, Xuân Tóc Đỏ trở thành một danh thủ, một cây hy vọng của
giới quần vợt Bắc Kỳ. Hắn cũng biết chấp nhận thua theo đề nghị của quan trên
trước nhà vô địch quần
vợt Xiêm La để được trở thành “Anh hùng cứu quốc”, bậc “Vĩ
nhân”.
Trong xã hội mà thủ đoạn bịp bợm, gian xảo lan tràn thì
bản chất lưu manh, bịp bợm của Xuân Tóc Đỏ không thể nhận ra. “Sự ngu độn của nó người ta cho là nhũn nhặn, là sự khiêm
tốn nên nó càng được yêu mến hơn”. Bà Phó Đoan xem Xuân là người có học thức. Ông phán mọc sừng cũng cho
Xuân là người đứng
đắn. Giữa lúc cụ bà, mẹ Văn Minh nguyền rủa Xuân Tóc Đỏ
là đồ xỏ lá, đồ ba que, mặt chó chứ không phải mặt người thì cố Hồng phẫn nộ
“Con Tuyết mà chửa với thằng Xuân thì thật phúc
bảy mươi đời cho nhà này. Bà câm đi. Bà ngu lắm”.Một chi tiết nữa cũng
cười ra nước mắt: cụ cố, ông nội của Văn Minh ngã
bệnh. Cả gia đình cầu cứu đốc-tờ Xuân. Hắn được dịp trả
thù vì cụ cố đã đòi nhổ vào mặt hắn khi hắn quan hệ bất chính với Tuyết. Hắn nói
xẵng: “Thưa cụ, quả con vô học, nhặt banh quần, hạ
lưu, không biết thuốc ạ!” rồi bỏ chạy. Mà đốc-tờ Xuân bỏ chạy thì các ông lang nổi danh khác bó tay. Thế là cụ
cố chết. Lúc hắn thành thật nhất thì người đời lại cho là giả dối. Vũ Trọng
Phụng sâu sắc biết bao!
d. Xuân Tóc Đỏ là một nhân vật được xây dựng trong quá
trình phát triển, tính cách của Xuân Tóc Đỏ được miêu tả trong quá
trình vận động. Một mặt tính cách Xuân Tóc Đỏ gần như không đổi. Vốn được giáo
dục, đào luyện trong nền văn hóa vỉa hè nên bản chất của Xuân vẫn giữ nguyên
chất lưu manh của kẻ lang thang đầu đường xó chợ. Từ ngôn ngữ cho đến cử chỉ,
hắn luôn luôn văng tục, không chịu học hành mà chỉ dùng thủ thuật bắt chước,
che đậy, giả dối để đối phó trong mọi tình huống. Có thể nói, tính cách lưu manh
xuyên suốt con người Xuân Tóc Đỏ từ khi là một cậu bé lang thang ở đầu đường xó chợ
cho đến lúc trở thành
“anh hùng cứu quốc”.
Tuy nhiên, tính cách của Xuân cũng có những thay đổi nhất
định. Y nhanh chóng thích hợp với hoàn cảnh mới và hoàn cảnh cũng
làm cho y thay đổi. Khi còn là kẻ hạ lưu, hắn bộc lộ tính ti tiện, yếu đuối.
Nhưng khi đã có vị trí trong xã hội, Xuân bắt đầu xem thường mọi người, “Xuân Tóc Đỏ càng kiêu ngạo làm bộ làm tịch bao nhiêu thì lại
được thiên hạ kính trọng bấy nhiêu”, Xuân Tóc Đỏ có lúc như kết hợp giữa tính cách của một kẻ hạ lưu pha lẫn với
lối sống thượng lưu, ngôn từ hạ đẳng lại xen với kiểu cách học đòi của bọn người
thượng lưu. Và đến lúc kết thúc tác phẩm, tính khinh người của Xuân Tóc Đỏ càng lộ
rõ và càng trở nên lố
bịch. Hắn đã nói trước quần chúng: “Hỡi quần chúng, mi không hiểu gì, mi oán ta, ta vẫn yêu quí mi mặc lòng mi
chẳng rõ lòng ta. Thôi giải tán đi”. Mọi người hô ”Xuân Tóc Đỏ vạn tuế! Sự đại bại vạn tuế!”.
e. Xuân Tóc Đỏ là một nhân vật được xây dựng chủ yếu trên
sự tổng hợp nhiều nét của những người cùng loại. Tác giả đã xây
dựng Xuân Tóc Đỏ theo phương pháp điển hình hóa. Tác giả kết hợp lối miêu tả
chân thật và phóng đại, phóng đại để biếm họa. Nhiều tình tiết đã được hư cấu rất
hấp dẫn như hành động của Tuyết với Xuân Tóc Đỏ, quan hệ giữa Phó Đoan với Xuân
hay là Xuân Tóc Đỏ chịu thua tài tử quần vợt Xiêm La, bà Phó Đoan được
phong “Tiết hạnh khả phong Xiêm La”, tất cả đều
là những tình huống phóng đại đầy tính châm biếm, đả kích.
3/ Thế là Xuân Tóc Đỏ từ một tên đầu đường xó chợ, nhặt
banh quần, bán thuốc lậu đã trở thành sinh viên trường thuốc, đốc-tờ
Xuân, giáo sư quần vợt, nhà cải cách xã hội, nhà cải cách Phật giáo, cố vấn cho
báo Gõ Mõ rồi đến tột đỉnh vinh quang “anh
hùng cứu quốc”, “bậc vĩ nhân”,
thật là “Số đỏ”. Qua nhân vật
trung tâm này, Vũ Trọng Phụng đả kích, châm biếm bản chất
xấu xa, thối nát của xã hội thực dân phong kiến. Có thể nói “Xuân Tóc Đỏ” là một bức tranh biếm
hoạ cỡ lớn phơi bày sự thối nát của cả một xã hội.
Bao giờ xã hội còn giả dối, còn bịp bợm, còn xảo trá, lừa
lọc thì bức tranh biếm họa Xuân Tóc Đỏ vẫn còn ý nghĩa răn đời.
.jpg)
.jpg)
